Tana Toraja: Begrafenissen en Rituelen

We liggen nu in onze kamer in Rantepao, Sulawesi na een dag vol met nieuwe indrukken. Vanaf Denpasar vlogen we in een uurtje naar Makassar. Op het vliegveld ontmoeten we een Japanse backpackster, Ayako met wie we de trip naar Tana Toraja zouden gaan maken. Na wat gedoe belandden we op een luxe nachtbus, waar zelfs Kay languit in kon liggen, naar Rantepao en rond 7 uur ’s ochtends kwamen we daar aan.

Aldaar werden we met onze slaperige hoofden als snel opgevangen door John, een lokale gids die ons naar een leuk guesthouse bracht. We hadden veel geluk, als je het zo mag noemen, want er was een grote begrafenis gaande en de Toraja staan bekend om hun bizarre en ingewikkelde rituelen. We besloten om de omgeving per scooter twee dagen te verkennen met John als onze gids.

Na het ontbijt reden we naar een grote verticale klif vol met natuurlijke grotten die door de Toraja als graf worden gebruikt. Op de klif is een grote rechthoek uitgehakt, waar poppen die de overledenen voorstellen op geplaatst zijn. De samenleving hier is ingedeeld in kastes: goud, zilver, ‘common’, en ‘low’ en elke kaste heeft zijn eigen begraafplaats. Na verloop van tijd vallen de kisten uiteen of naarbeneden, en dan worden de beenderen uitgestald. De Toraja houden vast aan vele tradities en rituelen om de overledenen te helpen om in het paradijs te komen, en zo te voorkomen dat hun geest achterblijft om bij de nabestaanden te spoken.

Daarna bezochten we een traditioneel huis, dat que vorm doet denken aan de boot-huizen van de Batak in Sumatra. Door hun migratie-route vanuit Indochina, zijn de Toraja verwant aan de Batak op Sumatra, en ook aan de mensen in Tagalog in de Filippijnen. In ieder geval zijn de huizen erg indrukwekkend om te zien en de traditionele rijstschuren zijn nog volop in gebruik omdat ze nauw verbonden zijn met de oude tradities.

Vervolgens gingen we naar de tweede dag van de zevendaagse begrafenis van een overledene uit de gouden kaste, hoewel de Toraja de peroon ziek noemen totdat deze daadwerkelijk begraven is. Omdat de familie vele buffels moet offeren, waaronder de zeldzame en kostbare albino-buffel, duurt het soms vele jaren voordat ze voldoende geld bij elkaar hebben gespaard voor de begrafenis. In de tussentijd wordt het lichaam in huis bewaard en geconserveerd met ‘magie’. De persoon op deze begrafenis was al meer dan twee jaar ‘ziek’.

Terwijl we over de weg liepen zag ik een local een groot mes trekken. Ik schrok me wild en zag van heel dichtbij hoe hij een varken recht in het hart stak. Het bloed gutste eruiten na enkele minuten was het arme beest uit zijn lijden verlost. Onze gids legde uit dat er al de hele dag varkens werden geofferd en dat er in totaal maar liefst 24 buffels geofferd zouden worden. Mensenoffers uit de laagste kaste behoren gelukkig tot het verleden. Niet veel later werd er dan een buffel geofferd. Doelbewust werd de keel van het beest, dat totaal in paniek was, doorgesneden. Het was ontzettend moeilijk om de buffel vervolgens minutenlang te zien stuiptrekken op de grond. De tijd leek stil te staan en ik was blij toen het eindelijk afgelopen was. Ik vond dit uiterst confronterend om op vijf meter afstand mee te maken.

Direct daarna begon de procesie, waarbij de kist in een houten constructie door tientallen mannen gedragen werd. Een rode loper die aan de kist was vastgemaakt werd door de vrouwen omhoog gehouden terwijl de mannen de kist op en neer tilden en wilde geluiden maakten. Vervolgens namen we plaats voor koffie en cake, nadat we de familie ons geschenk hadden gegeven (een slof sigaretten is gebruikelijk).

Als laatste zagen we de baby-boom, waar overleden babies in begrafen worden. Er hoeft slechts een varken geofferd te worden, en dan wordt een gat gemaakt in deze speciale boom. De baby wordt hier in foetus-positie ingelegd en na verloop van tijd groeit de boom om het kind heen. Dan pas kan het kind naar het paradijs. Het was een vermoeiende maar intrigerende dag. In de avond praatten we nog wat na met Ayako en daarna gingen we maar snel slapen.

De tweede dag werden we wakker met het gezang van de nabijgelegen kerk. We bezochten nog meer graven, die waren uitgebeiteld in grote rotsen. We zagen ook de baby-boom van de gouden kaste en megalithen om de doden uit de hoogste kaste te eren. Voor sommige van deze gedenktekens zijn maar liefst 60 buffels geofferd. Later gingen we naar de wekelijkse markt waar buffels, varkens, kippen, groente, en fruit worden verhandeld. We zagen hier ook een waardevolle albino-buffel die wel 40.000 euro kan opbrengen. Ik vond het lastig om naar de vastgebonden varkens en kippen in te kleine zakjes te kijken. Toen een varken zo een beetje werd vertrappeld door een buffel was het gekrijs oorverdovend. Het bezoek aan de markt geeft veel stof tot nadenken. Later reden we door de bergen waar we bijzondere en indrukwekkende uitzichten over gigantische gelaagde rijstvelden konden zien. Eenmaal terug in Rantpao ging Kay naar de kapper en later aten we traditioneel Torajaans eten.

Op de derde dag relaxten we wat rond het guesthouse met Ayako tijdens een niet-aflatende extreme regenval. In de avond namen we de nachtbus naar Makassar. Op weg naar de bus werd ik nog belaagd door een groep kinderen die aan mijn armen hingen en mijn gezicht wilden aanraken. Ik werd hier wat kriebelig van en moest me inhouden ze niet van me af te slaan. Gelukkig waren we met onze lange benen sneller dan zij!

Tana Toraja is een prachtig natuurgebied, met her en der dorpen in een zeer traditionele bouwstijl. Maar het is de manier waarop de mensen met de doden omgaan, en de offers die men hiervoor brengt, dat de grootste indruk heeft achtergelaten. Hoewel we een beetje in cultuur-shock zijn, zijn we blij dat we een stukje hebben kunnen meemaken van deze bijzonder en unieke groep mensen.